Coraz częściej spotyka się osoby z problemami w postrzeganiu samych siebie. Wydaje się im, żę waża wiecej nic tak naprawde jest, widzą się jakby stali przed krzywym lustrem i potrafią wymieniać po kolei co by w sobie zmienili, a nie to co kochają. Co może być tego przyczyną? Nowoczesny świat! Obecne media pozwalają na kreację wizerunku idealnych sylwetek prężących się na słonecznej plaży w Toskanii. Jesteśmy bombardowani reklamami tabletek odchudzających, magicznych owoców spalających tłuszcz czy kremów na zmarszczki, które uczynią nas znowu młodymi. Społeczeństwo wydaje fortunę na wszelkiej maści upiększacze i spalacze. Zapominamy przez to, że piękni jesteśmy sami w sobie, marnujemy czas na zamartwianie się przed lustrem i katowanie swoich ciał na siłowni. Zastanów się kiedy ostatnio zrobiłaś/łeś coś związanego z aktywnością fizyczną z czystej przyjemności jej wykonywania? Osoby z zaburzeniami odżywiania odpowiedzą, że to nie ma być przyjemne a działać- spalać kalorie, które wcześniej udało się zjeść, a wyrzuty winy kotłujące się w głowie nie pozwoliły odpocząć po posiłku na kanapie. Ile razy nie udało Ci się wyjść ze znajomymi bo myśli na temat własnego wyglądu tak przygnębiały, że zniknęła ochota na to aby inni Cię widzieli? Osoba z zaburzeniami odżywiania często nie korzysta z dobrodziejstw życia, nie spotyka się ze znajomymi czy rodziną, ponieważ często tego rodzaju wydarzenia związane są ze wspólnymi posiłkami. Przez złe samopoczucie związane z wyglądem kuleją różne sfery życia. Zaburzenia odżywiania nie pozwalają osiągać dobrych wyników w pracy i szkole, organizm zostaje pozbawiony kalorii, a tym samym siły, którą mógłby spożytkować na uwagę i koncentrację. Funkcje poznawcze zostają zahamowane, a sama psychika skupia się jedynie na pętli nienawiści do siebie i potrzeby kontroli nad swoim ciałem.
Okres dorastania i wczesnej dorosłości
Psychologia rozwoju człowieka ujmuje okres adolescencji jako proces długi, którego długość
trwania uwarunkowana jest indywidualne. W zależności od środowiska proces dorastania i
wstępowania w dorosłość może przebiegać w równym tempie. Dolną granicą okresu
adolescencji jest wiek 10 lat, proces rozwoju może trwać nawet do 25 roku życia. W
pierwszych latach okresu dorastania najintensywniej dokonują się zmiany w sferze fizycznej.
Aktywność hormonalna na osi podwzgórze-przysadka-gonady powoduje uwypuklenie się
cech charakterystycznych dla danej płci. Związany z adolescencją skok pokwitaniowym jest
niemałym szokiem dla większości dzieci. Ciało się zmienia, chłopcy zaczynają inaczej
traktować dziewczynki, zazwyczaj zaprzestają chęci bawienia się z nimi, czego powodem jest
pogłębianie się różnic między płciami (dziewczynki dojrzewają średnio 2 lata szybciej).
Pierwszym etapem skoku pokwitaniowego jest wzrost wysokości ciała, kolokwialnie mówi
się nawet, że czasem pulchne dzieci zostają wyciągnięte do góry. Po 11 roku życia
dziewczynki zaczynają przybierać na wadze w wyniku przerostu tkanek tłuszczowych,
głównie w okolicach bioder, ud i brzucha. Młode kobiety przechodzą przez trudne do
przeżycia sytuacje takie jak pierwsze owłosienie łonowe, nadmierna potliwość, problemy z
cerą i zmiana budowy ciała. Wraz z rozwojem dojrzałości płciowej i rozrodczej człowiek
staje się zdolny do czerpania przyjemności z aktów seksualnych. Niekiedy jednak zdarza się,
że młode dziewczyny są zniechęcane do odkrywania swojej seksualności, w wyniku czego
obawiają się swojej kobiecości i chcą ją powstrzymać. Równie niebezpiecznym hamulcem w
rozwoju akceptacji Siebie jako kobiety jest doświadczenie gwałtu w okresie dorastania (jak i
wcześniej). Patologiczne zachowanie niesie katastrofalne konsekwencje dla akceptacji
kobiecości. Wynika to z niechęci do swoich kobiecych atrybutów, które obarczane są winą za
gwałt. Często podczas wymuszonych aktów seksualnych oprawcy podkreślają jak ciało
dziewczynki się zmieniło, wpajane jest ofierze poczucie winy za zaistniał sytuację, czyli
rzekome kuszenie gwałciciela swoimi wdziękami i kokieterią. Młode dziewczyny będąc
zmanipulowane i pozbawione poczucia bezpieczeństwa wierzą w swoją odpowiedzialność za
rozwój wydarzeń i zaczynają coraz bardziej nienawidzić swojego kobiecego ciała.
Wraz z rozwojem fizjologicznym następują zmiany w umysłach młodych ludzi. Okres
adolescencji to czas na szukanie swojej tożsamości i miejsca w świecie. Wiąże się to z
eksperymentowaniem ze swoim wyglądem, częstymi zmianami zainteresowań oraz tzw.
nastoletnim buntem. Większa uwaga przypisywana zostaje opinii najbliższego otocznia
(rówieśników). Okres formowania własnej tożsamości przebiega dwutorowo. W
indywidualnym jego toku zachodzą zmiany w fizyczności dziecka, w jego emocjonalnej
stabilności oraz w poziomie akceptacji siebie. Dziecko pragnie odnaleźć swój cel w życiu i
przyjąć odpowiednie role społeczne, z czym wiąże się poczucie lęku. Porażki są bardzo
dotkliwe i nieprzepracowane mogą powodować uszczerbki na poczuciu własnej wartości.
Niezaakceptowana przez jednostkę kobiecość oraz brak wsparcia w tym zakresie ze strony
środowiska skutkuje niską samooceną i chęcią przejęcia kontroli nad swoim ciałem w okresie
adolescencji i wczesnej dorosłości. Poczucie panowania nad swoim życiem młode kobiety
próbują niekiedy uzyskać poprzez restrykcyjne diety i przemęczające ćwiczenia, które mają za
zadanie powstrzymać przyrost tkanki tłuszczowej. Zachowania takie mogą prowadzić do
zaburzeń odżywiania, które stanowią główny temat pracy.
Zaburzenia odżywiania
Nowoczesne społeczeństwo zostało postawione w dylemacie między kulturą promującą
konsumpcję szerokiej gamy dóbr i promocją zdrowej sylwetki. Doprowadziło to do
pojawienia się zaburzeń odżywiania takich jak anoreksja, bulimia, ortoreksja i napadowe
objadanie się. W ramach tej pracy uwaga skupiona zostanie jedynie na dwóch pierwszych
wspomnianych odchyleniach od normy. Podłożem owych problemów są: chęć przejęcia
kontroli i zachowania szczupłej sylwetki, kompleksy, poczucie niskiej wartości siebie,
przeniesienie problemów w kontaktach społecznych na sposób odżywiania, wysoki poziom
neurotyzmu, reprezentowanie osobowości z klastra C wg. DSM IV (unikająca, obsesyjno-
kompulsywna, zależna), częste odczuwanie emocji takich jak wstyd i wstręt, aleksytymia
(związana z nieprawidłową interpretacja sygnałów płynących z ciała). Czynniki rozwoju
zaburzeń odżywiania mają charakter społeczno-kulturowy, osobowościowy jak i rodzinny.
Pacjentkami są zazwyczaj osoby młode (12-35 r.ż.), pochodzące z średnich i wyższych klas
społecznych, wśród których propagowany jest zmysł rywalizacji. Wpływ kultury wiąże się z
promocją idei szczupłej sylwetki jako piękniejszej. Emigracja, związana z trudnościami w
adaptacji do nowych warunków życia, jest jeszcze jednym predyktorem zaburzeń
odżywiania.
Do indywidualnych czynników predysponujących należą: osobowość
anankastyczna, posiadanie skłonności autodestrukcyjnych i narcystycznych, zaburzenia
obrazu ciała, potrzeba perfekcjonizmu, zaniżona samoocena, potrzeba niezależności
połączona z kontrolą opiekunów nad wieloma wymiarami życia jednostki. W ramach
rodzinnego wymiaru czynników wpływających na rozwój zaburzeń odżywiania nadmienić
należy: nadmierne angażowanie się rodziców w sprawy dziecka, przyjmowanie postawy
opiekuńczej przez dziecko, brak rozwijania odpowiedniego poziomu egoizmu,
nadopiekuńczość (powodująca, że świat zewnętrzny staje się subiektywnie niebezpieczny),
sztywność zasad panujących w rodzinie (nagłe zmiany wprowadzają silny lęk i niepewność),
unikanie konfliktów lub wciąganie dzieci w problemy małżeńskie.
Elementy wspólne
Do zachowań wspólnych dla wszystkich zaburzeń odżywiania należą:
obsesyjne myślenie o jedzeniu,
unikanie spotkań towarzyskich,
rozpad więzi z bliskimi,
zaburzone wyobrażenie własnego ciała,
poczucie lęku przed przytyciem,
obsesyjne sprawdzanie wagi i wymiarów ciała,
zaburzenia hormonalne (mogące prowadzić do bezpłodności i funkcjonalnego zaniku
